Lacinka

Lacinka jak skladovaja častka bielaruskaj movy i kuĺtury

pieradača ŭłasnych imionaŭ

Paŭluk (dunaj) /2006/10/28/ u 21:57:00
Paŭluk (dunaj) wrote in lacinka,
Paŭluk
dunaj
lacinka

pieradača ŭłasnych imionaŭ

siarod karystalnikaŭ łacinki jość tendencyja zachoŭvać aryhinalnaje napisańnie ŭłasnych imionaŭ, jakija pachodziać z łaciničnych movaŭ. chaciełasia b abmierkavać hety momant.
sam ja suprać hetaj źjavy, tamu pryviadu svaje arhumenty:

1. zachavańnie aryhinalnaha napisańnia takich słovaŭ u biełaruskich tekstach robić ich čytańnie ciažkim, a časam navat niemahčymym, bo vymahaje viedańnia ci nia ŭsich inšamoŭnych praviłaŭ čytańnia, što dla šarahovaha karystalnika, ja peŭny, jašče vielmi i vielmi doŭha, kali nie zaŭsiody, budzie zastavacca niedasiahalnaj metaj.
hetyja praviły mohuć nastolki nie supadać ź biełaruskimi, što hetaja zadača pa ciažkaści budzie nia značna sastupać čytańniu arabicaj albo navat hijerohlifami.
niečytelnaść taksama mocna b škodziła papularyzacyji łacinki.

2. pry napisańni takoha tekstu z dapamohaj kamputara, naprykład, vašaj lubimaj prahramaj stanie tablica symbalaŭ. u hetym vypadku znoŭ niajasnym robicca abmiežavańnie takoha pryncypu tolki łaciničnymi movami.
pry pieradačy biez dyjakrytykaŭ (albo z zamienaj adsutnych symbalaŭ) praces raspaznavańnia jinšamoŭnych nazvaŭ albo jimionaŭ znoŭ ža stanovicca amal niemahčymym.

3. mit pra toje, što, maŭlaŭ, heta ahulny pryncyp dla ŭsich łaciničnych movaŭ, nie adpaviadaje rečajisnaści. prynamsi litoŭcy i łatyšy kłapociacca pra mazgi i vočy svajich suajčyńnikaŭ bolš, jak pra zamiežnyja proźviščy.

4. jość dobra zasvojenyja nazvy, jakija pavodle hučańnia nie adpaviadajuć aryhinalnamu napisańniu. jich usio adno treba pisać pa-biełarusku. abmiažujusia takimi ŭzorami, jak Niamieččyna (Deutschland) i Rym (Roma). taksama jość, naprykład, takija precedenty, jak Mark Šagał, viadomy, jak Marc Chagall.
uźnikaje pytańnie składańnia rehistru nazvaŭ i jimionaŭ, jakija možna ličyć zasvojenymi ŭ biełaruskaj movie, a tamu treba pieradavać pa-biełarusku. takaja zasvojenaść uvohule maje subjektyŭnaje adcieńnie. niekatorym i Ŭrocłaŭ z Madrydam niezasvojenymi padajucca...

5. u nas jość skłanieńnie. i kali jašče takoje słova źjaŭlajecca ŭ biełaruskaj nazoŭnikam mužčynskaha rodu z nulavym kančatkam, to heta paŭbiady. napišaš što-niebudź nakštałt "u Washington'ie" ci "ab Wrocław-ie" - i ličy svaju zadačy vykananaj. a voś Kany (Cannes)...
ci budzie heta vyhladać Cannes'y - Cannes'aŭ - Cannes'am? albo Cann'y - Cann'aŭ - Cann'am? albo Cannes - Cannes'aŭ - Cannes'am? albo Cannes - u Cannes - ab Cannes? mianie nivodzin varyjant nie zadavalniaje...
  • 6 comments
1. Arhumentacyja kasamoŭnaja, i ja z bolšaha razumieju tvajo imkniennie, ale nie padzialaju jaho. Nia tolki tamu, što maju "pad rukoj" prykłady niekalkich narodaŭ, jakim pryncyp "moŭnaj karektnaści" nie pieraškadžaje pravilna pisać i vymaŭlać zamiežnyja nazvy.

2. Napisańnie ŭsiaho vymahaje starannaści. Usio značna praściej, kali hetaha naŭmysna nie ŭskładniać.

3. Kali chtości viedaje historyju łatyskaj ci litoŭskaj/letuviskaj movaŭ (jakija pieražyvali tyja samyja pracesy, što j biełaruskaja, uśmichniecca bačačy arhumenty pra niejki "mit". Nazvanyja taboj movy tolki-tolki vychodziać z saviecka-rasiejskich kompleksaŭ, dyk ci jość sens brać ich za ŭzor narmalnaści pry najaŭnaści zdaraviejšych prykładaŭ? Ja nie sustreŭsia z kimści z eŭrapiejcaŭ, kamu pieraškadžała b napisańnie ciažkoha proźvišča Wałęsa. Dyk jany ž jašče j pravilna jaho vymaŭlajuć. Starajucca, svołačy! Miž tym rasiejcy sa svajoj fanetyčnaj pieradačaj aryhinałaŭ nazyvajuć jaho "Valensa". A polski horad Szczecin nazyvajuć "Ššiecynam". I im usio pofik. A ty ŭpeŭnieny, što nie stvaraješ čarhovaha mitu? Tut (http://xn--zoak-11a.net/?p=907) my pra padobnaje niejki čas tamu razmaŭlali. Kali cikava zazirni.

4. Pra Ŭrocłaŭ z Madrydam, dumaju, my tut pahodzimsia, što varta nie zabyvacca na staroje dobraje praviła bierahčy łob padčas malitvy. Tamu patrebnaja ćviarozaść i śviadomaja admova ad krajnaściaŭ. Na kožnym kroku. Bo praviłaŭ ža j tak, na dobry ład, niama. Kali ŭłasnyja nazvy (hieahrafičnyja) možna źmiaścić u słoŭniku, usich proźviščaŭ tam nia źmieściš. Heta j kirylicy datyčyć. Byvaje, čytaješ zamiežnuju nazvu j nia viedaješ dzie nacisk stavić. Chacia kirylica. Dy j z ułasnaraskiejskimi proźviščami taksama byvaje prablema. Tut usio adnosna. Voś adkul ty viedaješ, što Mao Dze Dun zvaŭsia Mao Dze Dunam a nie Mao Tse Tungam? Tak ty čytaŭ? Tak ty čuŭ? Ty sucelna daviaraješ hetaj transliteracyi? Zdajecca, heta chutčej pytańnie pryzvyčajeńnia. Transliteracyja lacinkavych nazvaŭ u jakaści ahulnapryniataj praktyki, na maju dumku, heta padtrymka nievuctva j zamknionaści na śviet. Ź jaje taksama vynikajuć kurjozy. Uziać chacia b Einsteina, jakoha biełarusy uparta nazyvajuć Ejnštejnam. Niamieččynu nichto z nas nie źbirajecca nazyvać Deutschlandam. Chiba što ty tak žadaješ, albo dziela stylistyčnaj afarboŭki. Kali jość jakija histaryčna pryniatyja napisańni proźviščaŭ, moža j varta ich zachvać u fanetyčnym vyhladzie (navat taho ž Ejnštejna?), ale ŭ vypadku sučasnych asobaŭ naŭrad ci pahadžusia z takim padychodam. A jany dyk dakładna nie pahodziacca! Kali ty chočaš, kab ciabie pisali ŭ Amerycy "Ŭładzimier Karatkievič", a nie "Wladzimeer Karatkevich" dyk nie kryvisia, j pišy Condoleezza Rice zamiest "Kandaliza Rajs". ;) Hetaha vymahaje narmalnaja dobrasumlennaść. Naohuł ža, kali hłybiej zirnuć, "innavacyi" tut bolš škodziać, čym dapamahajuć, IMHO. Ja maju ŭ pašparcie proźvišča Navicki. Ja viedaju, što dla ŭsich narodaŭ ja budu Navicki, a nie Vovitsky (tak było ŭ maim savieckim pašparcie), ci niešta padobnaje. I kali niechta ŭ inšych krainach pasprabuje pierakrucić pravapis majho proźvišva, ja hetym maskalam nabju pysu ŭłasnaručna.

5. Sa skłanieńniami hieahrafičnych nazvaŭ usio hetakža jak i ŭ kirylicy, adno što pakidajem aryhinalnaje napisańnie asnovy słova.

I ty i ja viedajem, što mnohaje musić być vyrašanaje niejak centralna, na padstavie moŭnaj praktyki, adnak my viedajem taksama, što centralna hetaha nichto nia vyrašyć, bo heta nie cyvilizavany azijacki Kazachstan, a dzikaja rasiejskaja eŭrapiejskaja RB. Prapanovy prapanovami, dyskusii dyskusijami, a moŭnaja praktyka jdzie svaim šlacham.

BOLŠAŚĆ prac biełaruskich filolagaŭ datyčna łacinki zastajecca pa-za našaj uvahaj, dy j dostupu da ich my nia majem. Sumna. A hetym pytańniam pryśviačali ŭvahu j raniej. My ž pierakreślivajem ich i pačynajem usio z nula. Ja razumieju, ludziam vielmi chočacca być novymi taraškievičami j stankievičami, i nia važna što tam było raniej.

Miž tym, važna pamiatać na čym my bazujem. I rabić papraŭki.

Rusyfikacyja biełaruskaj movy štučna naviazvała našaj movie čužyja vyrazy j hramatyvnyja formy, systematyčna vyciaśniała biełaruskuju movu z užytku. Vynik ty maješ za vaknom. I siońnia ty prapanuješ uziać heta za asnovu?

Deleted comment

pačnu z kanca, bo jon najbolš zacikaviŭ:

u hetym, mažliva, budu aryhinalnym, ale žadańnia pierakreślivać i pačynać z nula ŭ mianie niama. tamu kali sapraŭdy jisnujuć pracy "taraškievičaŭ i stankievičaŭ", u jakich narmalizujecca heta pytańnie, i kali vy majecie jich u svajim rasparadžeńni, tym bolš u elektronnym varyjancie, i zmožacie padzialicca, ja budu vam duža ŭdziačny.

ahulnyja momanty:

vielmi pieraprašaju za niepryhožaje słova, ale niekatoryja rysy majuć adcieńnie niejkaha šavinizmu. maŭlaŭ, jość "biełyja ludzi", jakija robiać usio pravilna, jość siaredni ŭzrovień, jakija łacinkaj karystajucca, ale da kančatkovaha praśviatleńnia nie dajšli jašče (litoŭcy, łatyšy, voś, azerbajdžancy, akazvajecca, jašče). a jość uvohule trejci gatunak, pišuć niekašerna i niajakaj karektnaści ci dobrasumlennaści nia vartyja. niešta ŭ hetym jość niapravilnaje.

subjektyŭna - nie chaciełasia b rabić movu "elitarnaj" usio ž. nia baču nijakaha sensu vymaŭlać Wałęsa, kali ani polskaha Ł, ani Ę u biełaruskaj movie niama...

ci pravilna tak z hałavoj zanuracca ŭ śviet słova pisanaha, zabyvajučysia pra słova pramaŭłanaje? jakoj budzie vaša reakcyja, kali vaša proźvišča napišuć pravilna, a voś pračytajuć aby-jak - "Nejviki", naprykład. ci paleziecie pysu bić taksama? :)

u vypadku z Mao pryncyp zachavańnia napisańnia ničym nie dapamoža. tolki jašče bolš zabłytaje.

pišučy Kandaliza Rajs, asabista ja ničoha nia maju suprać taho, kab majo proźvišča (Donaŭ) nośbity jinšych movaŭ pisali, jak im zručna, kali jano jich raptam zacikavić. heta jak u vašym poście na Łacincy.org nakont našych hieahrafičnych nazvaŭ. Białoruś - dyk Białoruś.
Temu "elitarnaści" movy j taho, ci možna jaje biejak "rabić" nie chaču musolić, bo času j žadańnia ŭ mianie niama na takoje. Zaznaču tolki, što dahetul ja nie sustrakaŭ elitarnych movaŭ. Bo heta čysta subjektyŭny paniatak. Miortvyja movy sustrakaŭ -- heta abjektyŭnaja źjava.

Nia maju ja tekstaŭ ani Taraškieviča ani Stankieviča ani ŭ elektronnym ani ŭ jakim jašče varyjancie, adnak heta jašče nie padstava kab machać na ich rukoj.
"mova" jisnuje nia tolki jak ahulnanacyjanalnaja abjektyŭnaja źjava - srodak znosinaŭ, kulturny fenomen i h.d., ale i jak ułaścivaść kožnaha kankretnaha čałavieka (u piśmovaj ci vusnaj formie) z adpaviednymi rysami. ja heta mieŭ na ŭvazie.
i ŭ hetym vypadku jana moža być i byvaje - jak elitarnaj, tak i prymityŭnaj, dastupnaj i praźmierna ciažkaj, zabłytanaj - jakoj zaŭhodna.
Ups, pieračytaŭ paśla publikavyi. Vybačajusia za apiski. Paznavata ŭžo.