Lacinka

Lacinka jak skladovaja častka bielaruskaj movy i kuĺtury

I karystacca niazručna, i vykinuć škada

Zołak (zolak) /2006/10/16/ u 16:46:00
Zołak (zolak) wrote in lacinka,
Zołak
zolak
lacinka

I karystacca niazručna, i vykinuć škada

Spačatku Łacinka.org nie źbirałasia reahavać na hetuju navinu, ale Siamion Piečanko z NN paprasiŭ zrabić kamentar, i jahonaja paštovaja skrynka čamuści admoviłasia pryjmać list. Tamu dazvolu sabie vykazacca tut ad imia ŭsiaje arhanizacyi, bo pa dadzienym pytańni ŭ nas niama roznahałośsiaŭ.

Možna ŭ hetaj "pieramozie" dašukacca pazytyvu, usio ž na mižnarudnym forumie zaćvierdžanaja biełaruskamoŭnaja versija hieahrafičnych nazvaŭ, a heta samo pa sabie dobra. Adnak adrazu pajaŭlajucca pytańni, bo hetaja "łacinka" vyhladaje na vielmi niepaśladoŭnuju, i da narmalnaści joj ŭsio ž daloka.

Dobra, što nazvy biełaruskich nasielenych punktaŭ, rek itp. buduć pisacca ŭ bolš-mienš biełaruskaj formie, a voś prapanavanaja nazva Belarus' užo mocna adrožnivajecca ad Biełaruś. Niaŭžo ahulnapryniataja mižnarodnaja nazva Belarus užo kamuści nadakučyła, i zachaciełasia kreatyvu? Sumniŭna kab zamiežniki na svaich mapach pisali Biełaruś mienavita ŭ formie Belarus'.

Adrazu ŭspaminajucca rańnija 90-ja, kali biełaruskija dyplamatyčnyja placoŭki damahalisia kab nazvu krainy vymaŭlali zhodna ź jaje biełaruskim hučańniem. Palakam prapanavali kazać nie Białoruś a Biełaruś (mienavita, nie Belarus'). I čym heta skončyłasia? Ničym. Palaki (jak i inšyja narody, nakolki ja pamiataju) dyplamatyčna paŭśmichalisia i praciahvali nazyvać našuju krainu pa-svojmu. Nichto ž ad biełarusaŭ nie damahaŭsia nazyvać Niamieččynu Deutschland'am (voś, darečy, dzie ŭ našaj łacincy miesca apostrafu), ci Słavaččynu -- Slovensk'am. Usie razumiejuć niedarečnaść takich prapanovaŭ. Amal usie...

Niezrazumieła, adkul aŭtary hetaj "navaročanaj" versii łacinki uziali apostrafnyja s' i c', zamiest ś i ć. Zdajecca, heta nie tamu, što kamuści nie padabajucca "ryski j ptuški" nad znakami, bo č, š, ž nikomu sa stvaralnikaŭ nie pieraškadžali. Adsutnaść narmalnych "ł" i "ŭ" biantežyć nia mieniej.

A viartajučysia da rašeńnia aanaŭskich ekspertaŭ, dumajecca, jany prosta pahadzilisia z prapanovami biełarusaŭ, zychodziačy sa słušnaj pazycyi, što biełarusy najlepiej viedajuć jak nazyvać svaje hieahrafičnyja nazvy. Dy j chto ž lepiej za biełarusaŭ moža viedać biełaruskuju movu?

Nu a z našym viedańniem jano pa-roznamu byvaje... Pry žadańni možna było b analizavać usiu hetuju "historyju chvaroby", jakaja, na maju dumku, nazyvajecca niekampetentnaściu. Prydumali niejkuju vyčvarnuju nieda-łacinku zamiest uziać toje, što daŭno j dobra funkcyjanuje. Prosta niemahčyma pazbavicca ad dumki, što hetym hora-adkryćciom-na-śviet zajmalisia ŭ Biełarusi ludzi vielmi paviarchoŭna znajomyja ź biełaruskaj movaj, a pra jsnavańnie biełaruskaj łacinki jany mahli j nia viedać.

Jany vynajšli rovar. Im pryjemna. Nia im ža na hetym rovary jeździć. A nam, karystalnikam, što ź im rabić? Siadzim my j hladzim na jaho. I karystacca niazručna, i vykinuć škada.

Tamu naš aptymizm dosyć strymany.

Krynica: http://lacinka.org/?p=102

P.S. Łacinka.org jakraz pracuje nd stvareńniem elektronnaj mapy Biełarusi, na jakoj nazvy buduć napisanyja tradycjnjaj łacinkaj.
  • 16 comments
Niezrazumieła, adkul aŭtary hetaj "navaročanaj" versii łacinki uziali apostrafnyja s' i c', zamiest ś i ć. Zdajecca, heta nie tamu, što kamuści nie padabajucca "ryski j ptuški" nad znakami, bo č, š, ž nikomu sa stvaralnikaŭ nie pieraškadžali. Adsutnaść narmalnych "ł" i "ŭ" biantežyć nia mieniej.
Heta zroblena dla taho, kab čałaviek moh spakojna drukavać na svajoj klavijatury z angielskaj ci niamieckaj raskładkaj. Ja razumieju, što jsnuje Junikod, ale kab da jaho dabracca patrebna niekaja nielanotnaść, jakaja jość prosta nia ŭ kožnaha čałavieka, h.z. ź ciaham času ŭ zamiežžy mahli b pačać pisać "Mscislaul" (naprykład, kali ty žadaječ napisać słova "Citroen" u svajem blogu, ty naŭrad ci šukaješ specyjalna e ź dźviuma kropkami :)), a tak buduć "Ms'cislaul" - što ŭžo bolš padobna.
>patrebna niekaja nielanotnaść, jakaja jość prosta nia ŭ kožnaha čałavieka

Hłupstva. Havorka ž pra aficyjnyja mapy, jakija vydajucca nie lanotnikami-amatarami, a prafesijnymi vydaviectvami, tamu prablema nie ŭ słabych mahčymaściach ichniaha druku, a ŭ słabych mazgach biełaruskich čynoŭnikaŭ.
Nu voś ujavi, što ty zvyčajny niemiec, jaki ab Biełarusi niešta čuŭ... i nia bolš, čym niešta. I tut pa jakich-ta pryčynach ty rašaješ u svajem adkazie da niejkaha niamieckaha coipisha ŭžyć nazvu niejkaha horada, jaki ty ŭziaŭ na mapie. Naprykład na mapie napisana "Mścisłaŭl" Ty što budzieš leźci tablicu symbalaŭ šukać śłŭ? Nie, zdajecca, ty napišaš "Mscislaul" - i nia tolki ty, i jinšyja tak pisać buduć, kali heta zvyčajnaja pierapiska... Kali niešta bolš adkaznaje, dyk, mo j napišuć vierna (asabliva, kali buduć pisać kamuści ŭ Biełaruś), ale ŭ zvyčajnym žyćci. miž sabojubuduć pisać "Mscislaul". A za apostrafam nia treba leźci ŭ tablicy symbalaŭ, jon tutaka, sprava ad "l".

Ale ja nie admaŭlaju ŭsie jinšyja tłumačeńni padziei :)

zolak

16 years ago

coipish

16 years ago

a jak ža ščž?
nie, nia ŭ unicod'e sprava.
prosta łacinka hetaja stvarałasia ŭ pačatku 90-ch.
mahčyma, stvaralniki tady prosta nia viedali pra isnavańnie litar ńśćłŭ.
mahčyma, u pieršyja hady niezaližnaści prosta bajalisia "polskaha ŭpłyvu", tamu pakinuli tolki "niapolskija" –"čechasłavackija" – litary, u tym liku "ú" zamiest "ŭ".
mahčyma, im padavałasia nienavukovym sumiaščeńnie "polskich i českich" znakaŭ.
mahčyma, ich napužala litara "ł"
nasamreč jany taksama ničoha nie vynachodzili.

na dobry ład varta było b sabracca navukoŭcam i abnavuć aficyjnuju łacinku "z ulikam isnujučych realij".
Usio mahčyma, ale pravilnaja łacinka na pačatku 90-ch adčuvała siabie nia horš čym ciapier, pra što śviedčać i Chryścijanskaja dumka, i numar NN, i šmat jakija inšyja publikacyi. Nia treba było być akademikam, kab viedać pra pravilnuju łacinku. Ja na pieršym kursie žurnalistyki BDU ŭ 90-m hodzie pisaŭ navat referaty łæcinkaj. Niekatoryja vykładčyki stavilisia da jaje prychilna, zhodna z pryncypam: nia važna łacinka ci kirylica, aby biez pamyłak i na temu. Česna. Usery letchik albo mcsimoff, maje adnakurśniki nie daduć schłusić.

Sapraŭdy, łacinka vymahaje aficyjnaha zaćvierdžańnia, ale ja nie ŭjaŭlaju sabie kab heta było mahčyma ŭ sučasnaj RB, ž jaje padychodam da movy, u pryvatnaści da klasyčnaha pravapisu...

P.S. Pieradaj kali łaska link da hetaha dopisu Siamionu Piečanko, kali nia ciažka. (Vy ž tam pa susiedztvie, tak?)

Deleted comment

>A za jimi nia budzie j nichto z zamieźnikaŭ.

Bajusia, -- buduć. I ad hetaha niejak nie lahčej.

Tranślit IMHO, jon i jość tranślit, ź jakoj by jon movy nie rabiŭsia. Tamu ŭsprymać hety varyjant łacinki treba adekvatna: heta hniły niepatrebny kampramis.

Bačyŭ, i reakcyja hetaja mianie nie ździviła. :(

Deleted comment

zolak

16 years ago

Zołku, hety artykuł varta pierakłaści i dasłać u tuju kamisiju.
Hmm... Mahčyma. Kali b tabie ŭdałosia heta zrabić, było b super.

Ale naohuł, viedajučy AAN, dumaju, joj hłyboka pofik takija mierkavańni. Jany pracujuć na ŭzroŭni dziaržaŭnych strukturaŭ, i nia buduć raźbiracca ŭ našych tonkaściach.

Darečy, u hetym usia biazhłuzdaść sytuacyi. Z adnaho boku jość realnaja patreba; my spadziajemsia, što RB ŭsurjoz zojmiecca biełaruskaj movaj, zaŭvažyć łacinku j pryznaje jaje chacia b jak dapamožnuju systemu piśma, ale RB naplavać i na movu j na nas. Niama sumnievaŭ, hetuju lacinku (nia błytać z łacinkaj) jany ŭviali nie z uvahi na nas, a z uvahi na AAN. Apošniaja dasiahnuła svajho, i ŭsie zadavolenyja.

Amal usie...

O, cikava było b paraŭnać, što tam papanavali ŭkraincy.
+ jašče nievialičkaja dyskusija u kamentaroch:
http://czyk.livejournal.com/95575.html?nc=10&style=mine
A mnie padabajecca! Hucyc! Meladycna.
Бэлярусь :)

Darecy, tut padumalasia, moza nafik hety apostraf z dojclandau? Nu tam pisac "Deutschlandam" i nia parycca mocna. Jak u polskaj.
Apostraf paśla zyčnaj abaviazkovy, paśla hałosnaj nie.
Sorry, ja tam na bajmovie pytannie zadala, ale vidac liepej bylo siudy. Kolki aficyjna isnuje biel lacinak?

Zaležyć jak paličyć. Peŭna, niama aficyjnaj daty pačatku. (Zatoje možna znajści datu skasavańnia łacinki savieckaj Biełaruśsiŭ. Narmalnaja Biełaruś nikoli ad jaje nie admaŭlałasia.)

Ja b kazaŭ pra XVI stah. Pačynajučy ad hetaj epoki možna kazać pra emansipacyju biełaruskaj movy: usio čaściej sustrakajucca biełaruskija teksty, vykananyja łacinskaj hrafikaj. Spryjali hetamu chutkaje raźvićcio na biełaruskich ziemlach kultury Renesansu j pracesy Refarmacyi, raspaŭsiŭdžvańnie aśviety ŭ eŭrapiejskim styli, što dazvoliła pad kaniec XVI stahodździa značna “ačyścić” archaičnuju biełaruskuju piśmovuju movu biełarusaŭ ad rysaŭ carkoŭna-słavianskaj, bo łacinka ž nie była vynikam kanvertavańnia z kirylicy, jak časta niekatoryja ŭjaŭlajuć, a sprobaj arhanizavać movu pa-narmalnamu: pa-śviecku, suhučna z asnoŭnymi tendencyjami.

Ad kanca XVI st. (1772 h.) biełaruskija ziemli ŭ vyniku padziełu Rečy Paspalitaj apynulisia pad nadzvyčaj žorstkim dyktatam rasiejskaj dziaržavy, kultury j školnictva, z-pad jakich biełarusy dahetul nia vyzvalilisia. Kali b nie źniavoleńnie našych ziemlaŭ, kiryličnajyja pratezy nikoli b nie pryžylisia ŭ sučasnaj biełaruščynie.

U XVII stahodździ pastupova pašyryli vykarystańnie łacinskaha piśma biełaruskija kataliki. Łacinskim piśmom karystalisia ŭ niekatorych litaraturnych tvorach, napisanych tahačasnaj biełaruskaj movaj.