Lacinka
Lacinka jak skladovaja častka bielaruskaj movy i kuĺtury
index
Biełaruskaja łacinka
1/14/17 11:38 pm - 
mincxenko - Тыдзень лацінкі 21-27 студзеня
1/25/16 12:04 am - mincxenko - Biezdyjakrytyčnaja biełaruskaja łacinka
|
Dobraha tydnia, šanoŭnyja amatary łacinki! Biełarusam (u adroźnieńnie ad ukrajincaŭ) pašancawala mieć swaju nacyjanaĺnuju łacinku, jakaja dakładna pieradaje asabliwaści wymaŭlieńnia.
Adnak časami bywajuć niedastupnymi tyja 9 litaraŭ (Č,Š,Ž,Ć,Ś,Ź,Ń,Ĺ,Ŭ), jakija zabiaźpiečwajuć nam hetuju dakładnaść Kali na kamputary nie ŭstaliawany słušny klawijaturny ŭkład ci ŭ šryfcie brakuje znakaŭ, to heta šče paprawima.
A woś kali patrebna stwaryci imia fajła, damiennaje jmia sajta, tańniejšaje pawiedamlieńnie SMS, adras eliaktronnaje pošty, mianušku ŭ kamputarnych huĺniach, łagin u šmatlikich pragramach, identyfikatary źmiennych i padpragramaŭ boĺšaściu moŭ pragramawańnia, to narmaĺnaju łacinkaju my nijak nie napišam Chtości zhadaŭšyś ab archajičnaj łacincy (ŭžywanaj da 1906 r.) zamiest ŠČ napisza SZCZ i šmat kali hetaha dastakowa, kab abyjści techničnyja abmiežawańni nie parušajučy prawiłaŭ mowy. A čym iĺha zamianić jinšyja litary? Prosta prybirać nadradkowyja znački nieĺha, bo tady źmienicca wymowa slowa, zbłytajucca značeńni roznych słowaŭ, naprykład, «žalić» i «zalić». Otža, nowaja tranślitaracyja z łacinki na łacinku musić:
Ž možna paznačyć ZS, jak ŭ uhorskaje mowie. Choć jano nie pa‐sławiansku, dyk usio roŭna liepiej, niž pa‐angieĺsku. Dyj u roznych lingwaprajektach, naprykład u Juryja Kryžanyča, hety dyhraf wykarystoŭwajecca. Adnu faniemu В↔Ў↔У (V↔Ŭ↔U) najliepiej zapiswać jak W↔V↔U. Mienawita henak, a nie naadwarot, bo litary V dy U rodnasnyja, a huk [ў] blizki da hałosnaha. Padwajeńnie znaka VV uzmacniaje jahonuju wyraznaść. [в] realizujecca ŭ siĺnaj pazycyi, a [ў] — u słabkoj. Akramia taho, ŭ poĺskaj i niamieckaj mowach W paznačaje [в]. Miakkaść prad hałosnymi litaraj I paznačaci mahčyma dziakujučy toĺki tamu, što ŭ pazycyji prad hałosnymi huk [i] nie trapliajecca amaĺ nikoli (wyniatak «poli‐etylien»).
Bukwa J rodnasnaja ź I, a huk [j] nikoli nie trapliajecca ni ŭ pazicyji miž zyčnymi, ni ŭ kancy słowa paślia hałosnaj — adtak možam śmieła paznačać jotam miakkaść u henych pazicyjach.
Dyj u paŭdniowasławianskich łacinkach i MFA jot tak i ŭžywajecca.
Naprykład, «konj», «sjwinjnia» pračytać niaprawiĺna niemahčyma Ciapier wy wiedajecie systemu, ŭ jakoj ja pišu SMSy ŭžo try hady, i zawioŭ sabie myła Minczenka+lacinka@tut.by. Karystajciesia na zdaroŭje, kali laska, i nawučajcie znajomych. Być moža, znajecie liepšaje rašeńnie prabliemy? Tady padzialiciesia ŭ kamientaroch. Zaŭwahi. Mahčyma, pryhažej było-by pazniačać miakkaść apostrafam, jak časta robiać, alie hety znak zabaronieny ŭ damiennych imionach i šče dzieści.</br> Wieĺmi redka zdarajucca takija słowy, jak «francuzski», dzie bukwazłučeńnie supadaje z dyhrafam. Tady možna aĺbo pisać, jak čujecca «francusski», aĺbo raździalici čym-koĺwiek «francuz'ski». Ni ŭ jakim razie nie zaklikaju pisać biez dyjakrytyki zaŭsiody j paŭsiuĺ, taksama nie prapanuju admowicca ad kirylicy. Hety ŭspamahaĺny prajekt toĺki dlia tych wypadkaŭ, kali jnačaj niemahčyma. |
Добрага тыдня, шаноўныя аматары лацінкі! Беларусам (у адрозьненьне ад українцаў) пашанцавала мець сваю нацыянальную лацінку, якая дакладна перадае асаблівасьці вымаўленьня.
Аднак часамі бываюць недаступнымі тыя 9 літараў (Č,Š,Ž,Ć,Ś,Ź,Ń,Ĺ,Ŭ), якія забязьпечваюць нам гэтую дакладнасьць Калі на кампутары не ўсталяваны слушны клявіятурны ўклад ці ў шрыфце бракуе знакаў, то гэта шчэ паправіма.
А вось калі патрэбна стварыці імя файла, даменнае ймя сайта, таньнейшае паведамленьне СМС, адрас эляктроннае пошты, мянушку ў кампутарных гульнях, лаґін у шматлікіх праґрамах, ідэнтыфікатары зьменных і падпраґрамаў большасьцю моў праґрамаваньня, то нармальнаю лацінкаю мы ніяк не напішам Хтосьці згадаўшысь аб архаічнай лацінцы (ўжыванай да 1906 r.) замест ŠČ napisza SZCZ і шмат калі гэтага дастакова, каб абыйсьці тэхнічныя абмежаваньні не парушаючы правілаў мовы. А чым ільга замяніць іншыя літары? Проста прыбіраць надрадковыя значкі нельга, бо тады зьменіцца вымова слова, зблытаюцца значэньні розных словаў, напрыклад, «žalić» i «zalić». Отжа, новая трансьлітарацыя з лацінкі на лацінку мусіць:
Ž можна пазначыць ZS, як ў угорскае мове. Хоць яно не па‐славянску, дык усё роўна лепей, ніж па‐анґельску. Дый у розных лінґвапраектах, напрыклад у Юрыя Крыжаныча, гэты дыграф выкарыстоўваецца. Адну фанему В↔Ў↔У (V↔Ŭ↔U) найлепей запісваць як W↔V↔U. Менавіта гэнак, а не наадварот, бо літары V ды U роднасныя, а гук [ў] блізкі да галоснага. Падваеньне знака VV узмацняе ягоную выразнасьць. [в] рэалізуецца ў сільнай пазыцыі, а [ў] — у слабкой. Акрамя таго, ў польскай і нямецкай мовах W пазначае [в]. Мяккасьць прад галоснымі літарай I пазначаці магчыма дзякуючы толькі таму, што ў пазыцыі прад галоснымі гук [i] не трапляецца амаль ніколі (вынятак «поліэтылен»).
Буква J роднасная зь I, а гук [j] ніколі не трапляецца ні ў пазіцыі між зычнымі, ні ў канцы слова пасьля галоснай — адтак можам сьмела пазначаць ётам мяккасьць у гэных пазіцыях.
Дый у паўднёваславянскіх лацінках і МФА ёт так і ўжываецца.
Напрыклад, «konj», «sjwinjnia» прачытаць няправільна немагчыма Цяпер вы ведаеце сыстэму, ў якой я пішу СМСы ўжо тры гады, і завёў сабе мыла Minczenka+lacinka@tut.by. Карыстайцеся на здароўе, калі ласка, і навучайце знаёмых. Быць можа, знаеце лепшае рашэньне праблемы? Тады падзяліцеся ў каментарох. Заўвагі. Магчыма, прыгажэй было-бы пазнячаць мяккасьць апострафам, як часта робяць, але гэты знак забаронены ў даменных імёнах і шчэ дзесьці.</br> Вельмі рэдка здараюцца такія словы, як «французскі», дзе буквазлучэньне супадае з дыграфам. Тады можна або пісаць, як чуецца «francusski», або разьдзяліці чым-кольвечы «francuz'ski». Ні ў якім разе не заклікаю пісаць без дыякрытыкі заўсёды й паўсюль, таксама не прапаную адмовіцца ад кірыліцы! Гэты ўспамагальны праект толькі для тых выпадкаў, калі йначай немагчыма. |
1/16/16 04:11 pm - dryhva - Lacinka dla MacOS
Ці ёсьць у каго раскладка беларускае лацінкі для апэрацыйнай сыстэмы Макінтош?
Зараньне дзякую.
2/22/13 09:22 am - nicolaev - Voś dyk akazyja
З мінскага метро могуць прыбраць беларускую лацінку. Менавіта такая тэма абмяркоўвалася на пасяджэнні ў намесніка старшыні Мінгарвыканкама Ігара Карпенкі. Пра гэта расказаў TUT.BY старшыня Нацыянальнай тапанімічнай камісіі пры Акадэміі навук, член тапанімічнай камісіі пры Савеце міністраў Ігар Капылоў. Па іроніі лёсу пытанне разглядалася напярэдадні Дня роднай мовы...
2/20/13 08:46 am - nicolaev - Неўзабаве...
Uladź Koščanka (узяў інфу з суполкі Роднае слова), понедельник в 13:13: «Дрэнная навіна. Лукашэнка выдае ўказ, згодна з якім уносяцца змены ў Закон аб геаграфічных назвах (пункт 17), назвы не будуць транслітаравацца з беларускай, а будуць перакладацца. Якая галоўная мова невядома, але зразумела якая. Адпаведна лацінкі ніякай не будзе, бо галоўны мінскі ідэолаг Карпенка катэгарычна супраць яе, не падпісвае надпісы ў метро і на турыстычных знаках, і, я так разумею, на бліжэйшым пасяджэнні зробіць так, каб яе не было. Дарэчы, пра тое, што закон трэ мяняць упершыню заявіў таксама Карпенка на адным з пасяджэнняў. Вось такая любоў да беларускага».
Krynica i abmierkawańnie: http://www.facebook.com/uladzimir.koscanka/posts/10200696139516587
2/16/13 06:45 pm - nicolaev - Гачакі прыляцелі : )
"Гачеки прилетели"
Ці такая страшэнная Лацінка, якой яе малююць?
Яшчэ колькі лінкаў, сабраных у студзені
падчас Тыдня Лацінкі, але не выкладзеных.
“The Roman alphabet transliteration of Belarusian geographical names”, 13 July 2012
INSTRUCTIONS
for Transliteration of Geographical Names in the Republic of Belarus
into Letters of the Roman Alphabet
(Scope – mandatory for all)
Павел Давідоўскі - “ЛАЦІНІЗАЦЫЯ” МОВАЎ СССР
Павел Давідоўскі - Уласныя назвы: па-англійску ці лацінкай?.. Ці варта абмяркоўваць пытанне, калі нічога не можаш змяніць? (+abmierkavańnie)
«У інтэрнэце бачна, што з кожнай публікацыяй, кожнай дыскусіяй на тэму лацінкі колькасць беларусаў, якія пішуць свае імёны лацінкай, а не «правильно по-английски», на тым жа Facebook’у няўхільна расце. І пакуль няма гэтага афіцыйнага напісання, ёсць плюсы такога напісання ў неафіцыйных месцах – у сацыяльных сетках, публікацыях і г. д. Такі варыянт паказвае, што беларуская мова мае нацыянальную форму лацінскага напісання…»
«На заканчэнне яшчэ раз хачу падкрэсліць, што сітуацыю не атрымаецца змяніць тут і зараз. Тут трэба яшчэ шмат працы па данясенні ведаў у сферы напісання ўласных імёнаў у грамадства. Бо, звярніце ўвагу: большасць тых, хто лічыць, што ведаюць, як правільна па-англійску, насамрэч гэтага не ведаюць, але бясконца ўпэўненыя ў сваім веданні. А ўсё толькі таму, што англійскую мову ведаем, нейкія падставовыя прынцыпы транслітарацыі ведаем, а вось таго, што транслітарацыя павінна выкарыстоўвацца толькі ў выпадках адсутнасці нацыянальных формаў лацінскага напісання, чамусьці не ведаем…»
Зміцер Саўка: Дзяржава праявіла сваю беларускасць і стала на баку нормы
Дмитрий Савка: Государство проявило свою белорусскость и стало на сторону нормы
«Некалькі маіх знаёмых пастараліся пры абмене пашпарта правільна напісаць паводле беларускай лацінкі, як гэтага патрабуе беларускае заканадаўства і як гэта цяпер ужо адпавядае міжнародным актам. Яны дайшлі да найвышэйшага начальства, прынамсі адной з іх начальнік усёй службы пашпартызацыі, вельмі высокі чын, да якога ёй удалося дайсці, сказаў, што нічога гэтага не будзе, бо ў іх іншая інструкцыя. Усё. Канец. Трэба мяняць гэтую інструкцыю, трэба каб была ініцыятыва дзяржаўных органаў… І для таго, каб штосьці змяніць, усё павінна адбывацца зверху. На жаль, мы як грамадзяне, сур’ёзна на гэта паўплываць не можам…
З іншага боку, я хацеў бы заклікаць нашых грамадзян, а найперш -- людзей, звязаных з медыйнымі сродкамі – з газетамі, з інтэрнэт-сайтамі, з тэлебачаннем і радыё – выкарыстоўваць беларускую лацінку для падачы беларускіх назваў і прозвішчаў, хаця б у тых сродках, дзе моўны рэжым залежыць толькі ад нас з вамі…»
1/22/13 04:16 pm - nicolaev - 21-27 studzienia — Tydzień Łacinki. Linki, linki, linki.
21-27 studzienia — Tydzień Łacinki. Linki, linki, linki.
"Ліга Манархічная Вялікага княства Літоўскага вельмі падтрымлівае гэтую справу..."
---
"Усё меней становіцца людзей агрэсіўна, прычым вельмі агрэсіўна настроеных супраць лацінкі. Вось гэта – галоўнае дасягненьне..."
---
"На метамоўным узроўні спрыяе развіццю лацінкі платформа інтэрнэта для яе абмеркавання, а таксама акцыі кшталту "Тыдзень лацінкі"..."
---
"Сучасная беларуская лацінка надалей захоўвае шмат агульных рысаў з польскай графічнай сістэмай, што служыць повадам для абвінавачання у паланафільстве прыхільнікаў лацінкі (якія на Беларусі яшчэ ёсць!)…"
---
"Новая беларуская мова паўстала ў лацінскай графіцы... "Тарашкевіца" стала кірылічным адлюстраваннем лацінкі. Інакш кажучы, яна прыдуманая так, каб тэксты лёгка канвертаваліся ў лацінскія літары. Перайсці на лацінку з тарашкевіцы не складае вялікае праблемы. Перайсці з савецкага правапісу – гэта амаль тое самае, што пісаць лацінкаю па-расійску..."
1/21/13 01:00 pm - nicolaev - 27.01. Ł!
27.01. Ł!
Winszujem admysłoŭcaŭ z Dniom i Tydniem Łacinki!
Dałuczajciesia-ż da supolnaha z nami światkawańnia!
Vinšujem admysłoŭcaŭ z Dniom i Tydniem Łacinki!
Dałučajciesia-ž da supolnaha z nami śviatkavańnia!
Vinšujem admysloŭcaŭ z Dniom i Tydniem Lacinki!
Dalučajciesia-ž da supoĺnaha z nami śviatkavańnia!
1/16/13 02:08 pm - nicolaev - 21-27 studzienia — Tydzień Łacinki 2013
21-27 studzienia — Tydzień Łacinki 2013
Маем паведаміць чытачом, што 21 студзеня (панядзелак) абходзім Dzień Łacinki, а 21-27 студзеня (ад панядзелку да нядзелі) — чарговы, шосты, Tydzień Łacinki! Традыцыя «Тыдню Лацінкі» была запачаткаваная аматарамі Лацінкі і карыстальнікамі Жывога Журналу ў студзені 2008-га і працягнутая ў студзені 2009-га, 2010-га, 2011-га і 2012-га.
У гэны час паслугуймася з Лацінкі як мага болей, але дзе гэна дарэчна і без блазнёрства. 21 студзеня можна напісаць ў сацыяльных сетках, на сайтах і форумах пра Лацінку і Дзень/Тыдзень Лацінкі. Не абавязкова пісаць Лацінкаю ўвесь пост — можна-ж проста асобныя фраґмэнты рабіць лацінкавымі, каб не перагружаць чытачоў; альбо можна лацінкавы тэкст дубляваць кірылкаю. Таксама можна пакідаць [часткова] лацінкавыя камэнты ў сваім і чужых ЖЖ, суполках, форумах, сацыяльных сетках, калі што — распавядаючы пра Лацінку й Тыдзень гэны. Гэнкім чынам пашырана паслугуймася з Лацінкі ўвесь тыдзень — ад 21 да 27 студзеня 2013-га ўлучна (а мо' і далей).
Тыдзень Лацінкі ладзіцца ня толькі дзеля рэґулярнага засведчання прысутнасці лацінкі ў інфармацыйнай і медыйнай прасторы, але і каб дапамагчы кожнаму з гледачоў і чытачоў даведацца пра Лацінку болей, навучыцца чытаць яе, пісаць ёю, і даць магчымасць папрактыкавацца ў гэнай пісоўні ў адносна спрыяльных умовах, калі ня будуць пачуваць сябе ў самоце, а, літаральна кажучы, змогуць паэкспэрымэнтаваці з Лацінкай наўпрост пад гэтым допісам у камэнтах…
Хто ’шчэ ня мае лацінкавай раскладкі клавіятуры, прапануем вельмі зручную раскладку ад Ліґі Монархічнай Вялікага Княства Літоўскага, дзе ў наяўнасці ўсе літары лаціны, беларускай лацінскай абэцэды, польскай, літоўскай, латґальскай, яцвяскай, жамойцкай, латыскай, эстонскай, нямецкай моваў і некаторыя тыпаґрафскія сімвалы. Без праблем інсталюецца, як раскладка для літоўскай мовы.
Download Keyboard Lithuaniae 1009-2009!
Самы час зацікавіцца Лацінкаю, спытаць аб ёй,
паразважаць, пачаць ёй пісаць і з яе паслугавацца…
Адказы шмат на якія пытанні ўжо прагучалі: link, link, link.
Уласна я зазвычай паслугуюся з гістарычнай літоўскай пісоўні для [бела]рускай мовы, але за патрэбу ўважаю — для сябе і кожнага — знаёмства і авалоданне гэнак сама класычнай беларускай лацінскай пісоўняю і сучасным стандартам РБ для транслітарацыі імёнаў і тапонімаў.
ŻYWIE ŁACINKA!